'Keşke', üreticilerimizin en çok kullandığı kelimelerden biridir. Kullanma sayısı üretim yılının gidişine göre değişmekte fakat en az kullanıldığı yılda bile önemsiz sayılabilecek bir düzeye inememektedir. Keşke' nin bir pişmanlık ifadesi olduğunu bilmeyen yoktur, ancak hangi nedenle kullanılıyorsa onun bir daha tekrarlanmaması gerektiğini hatırlatan bir ifade olduğunu algılama konusunda bir sıkıntı vardır. Bunda tarımsal belleğin zayıf olması başta gelen nedendir. Tarım ; iklim, toprak ve üretim uygulamalarının birlikte oluşturduğu bir ortamda yapılır. İklim istenildiği şekilde yönlendirilemediğine göre geriye toprak ve kültürel uygulamalar kalmaktadır. Bunlar iklim koşullarına uyumlu olarak yönetilemediğinde istenen, beklenen sonuçlar alınamamakta hatta sık sık kötü olarak nitelenebilecek sonuçlarla karşılaşılabilmektedir. İklimin neden olduğu ciddi bir sorunun yeniden tekrarlanabileceği, bir yıl, iki yıl veya üç- beş yıl sonra aynı veya benzer bir sorunla yeniden karşılaşılabileceği unutulmamalıdır.

Bir üretici, üretim yapacağı yerin ikliminin genel gidişine uygun bir program yapmalı, sonradan 'keşke' dememek için de genel gidişin dışında oluşabilecek sorunları önleyecek ya da hafifletecek uygulamaları bu programa katmalıdır. Geleneksel olarak yapa geldiği, ezbere bildiği uygulamalar olarak baktığı üretim için hiç bir program yapmayan, koşullara veya komşulara göre davrananlar çoktur, bunlar 'keşke' demeyi sürdüreceklerdir. Üretim çalışmaları toprakta yapılacak işlemeler ile başlayacağından, bu işlemelerin neler olacağı, nasıl ve ne zaman yapılacağı programlanırken öncelik ürün yılı için olanlara verilir, ancak bazı işlemeler vardır ki her üretim yılı için yapılması gerekmez fakat belirli aralıklarla yapılması çok önemli faydalar sağlar. Bu tür işlemeler hem verime olumlu etki yapmakta hem de bir kısım olumsuz sonucu önlemekte ya da en azından verime olacak kötü etkiyi azaltmaktadır.

Buna en güzel örnek dipkazan kullanımıdır. Dipkazan uygulamasıyla kökler derinlere inerek kıştan, soğuktan ve kuraktan korunmakta ve buralardaki su ve besin maddelerinden de yararlanmaktadır. Dipkazan uygulanan topraklarda aynı zamanda yağışlar yüzey akışına geçemeden toprağın alt tabakalarına inerek burada depolanmakta, böylece bitkilerin bu suyun büyük kısmından yararlanması mümkün olmaktadır. Dipkazanın bir diğer önemli işlevi ise tarlalarda oluşan göllenmelerin önemli ölçüde azalmasına yaptığı katkıdır. Kış aylarında yüksek miktarda yağan karın hızlı erimesi sonucu oluşan göllenmeler, baharda alınan yüksek miktarlı ve hızlı yağan yağışlar sonucu oluşan göllenmeler bitkilerde ölümlere, çürümelere yol açmaktadır. Uzun süre ıslak kalan topraklar zor ısındığından göllenmelerin olduğu, toprak yüzündeki suyun çok yavaş çekildiği, aşırı doygun topraklarda ekili olan bitkiler gelişme safhalarına geç erişmektedir. Bu durum olumun (ermenin) gecikmesine yol açabilmektedir. Oluma geç giden, yeşil aksamı çok bitkilerin yatması da daha kolay olmaktadır. Her dört-beş yılda bir yapılması ısrarla önerilen dip kazan uygulamasını önemsemeyenler bu yıl 'keşke' demektedirler.

Kışlık tahıl üretiminde verimi ortaya çıkaran unsurlardan olan toprak işlemeleri, ekim ve bakım işlerinin uygulama şekli ve zamanı büyük önem taşımaktadır. Bunlarda da 'keşke' çok kullanılmaktadır fakat 'keşke' yi en çok kullandıran unsur, verimi ve ürün kalitesini en çok etkileyen gübreleme konusunda olmaktadır. Hala ekimle birlikte (tabana) verilen gübrenin neye göre seçilmesi gerektiğini tam olarak değerlendiremeyen bir kısım üretici bulunmaktadır, ancak bundan daha önemlisi ürünü esas yaptıran, verimin ve kalitenin nasıl oluşacağını belirleyen ilkbahar (üst) gübrelemesinin zamanının, bu zamana uygun gübrenin, bu gübreden kullanılması gereken miktarın, bu miktarın nasıl verilmesinin en çok faydayı sağladığını kavramakta zorluk çeken fakat uzmanına danışmaya yanaşmayan veya üşenen ya da bir bilgiye dayanmadan verdiği bir kararla hareket eden sayısı hiç azımsanmayacak üretici de 'keşke' yi çok sık kullanmaktadır. 2014-15 üretim yılı bu konuda da pek çok kişinin 'keşke' deme yılıdır. Topraklar henüz soğuk, bitkiler büyümeye geçmediler, gübreleri atmakta çok aceleci olmayın önerisine, gübreyi hiç olmadı bu yıl mutlaka iki kısımda atın uyarısına, birinci kısım için yavaş eriyen ikinci kısım için çabuk eriyen gübrelerden seçin tavsiyesine kulak asmayan çok sayıda üretici 'keşke' demeyi sürdürmektedir. Şu 'keşke' bir kalksa, üretim katlanacak, ürün kalitesi yükselecek, kazanç artacak, maliyet azalacaktır.

Tahıllarda çeşit sahibi olan resmi veya özel bütün kuruluşlar, çeşitlerinizi yakın takibe alınız. Değişen iklim koşullarında gösterdikleri performansı ve hassasiyetlerini gerçekçi olarak değerlendiriniz ve önerilerinizi bunları dikkate alarak yapınız. Eskişehir'de tarafsız gözle bunları izleyen, değerlendiren ve üreticileri uyaran kurumlar ve uzmanlar bulunduğunu biliniz.