İlimizde ve Orta Anadolu Bölgesi genelinde yetiştirilen kışlık tahılların çeşitli büyüme dönemlerinde, özellikle kardeşlenmeden başaklanma sonuna kadar geçen sürede, verim ve ürün kalitesini olumsuz etkileyen bazı etmenlerin göstergesi olarak değişik tonlarda renk değişmeleri olmaktadır. En çok ve yaygın görüleni sararmadır. Renk değişmelerinin nedenleri fizyolojik, mekanik (abiyotik) ve/veya hastalık ve zararlılar (biyotik) olabilmektedir. Bitkilerde özellikle kardeşlenme ve sapa kalkma döneminde görülen renk değişmeleri akla ilk önce besin maddesi eksikliğini getirmektedir. Bunlar arasında azot ve fosfor eksikliği öncelik almaktadır. Azot eksikliğinden ileri gelen renk değişmesi özellikle alt yapraklarda, uçtan dibe doğru uzayan belirgin bir sararmadır. Eğer eksiklik giderilmezse bu sararma kurumaya kadar gidebilir, üst yapraklarda ise renk açılması görülür. Bu yetiştirme yılında bu güne kadar aldığımız yağışların yüksek olması azot yıkanmalarının artmasına neden olmuştur. Özellikle azotlu gübrenin gereği kadar ve/veya doğru zamanda kullanılmadığı (bu yıl erken atmalar görülmüştür)yerlerde bu sararmalar daha çok görülmektedir. Azot eksikliğinin giderilerek verim ve kalitenin yükseltilmesi için bir miktar daha takviye yapılması gerekecektir.
Bitkiler için en önemli besin maddelerinden birisi olan fosfor eksikliği eğer orta derecede ise bitkilerde bodurlaşma ve kardeş sayısında azalmalar görülür. Eksiklik orta dereceden fazla olursa yapraklar önce uçtan dibe doğru kırmızılaşır, bu kızarıklık zamanla kahverengiye döner ve bu kısımlardaki yaprak dokusu ölür. Yaprakta yeşil kalan kısım ise mavimsi bir renk alır. Eskişehir de bazı alanlarda ekimle birlikte verilen fosfor miktarının yetersiz olması nedeniyle eksiklik görülmekle birlikte bu eksiklik çok dikkat çekici şekilde yaygın değildir.
Toprakta rutubetin çok fazla olması nedeniyle de bitkilerde sararmalar görülür.Özellikle drenajı zayıf alanlarda ve ağır toprak yapısına sahip yerlerde yağış fazlalığı, su taşkınları, sel nedenli göllenmeler olur ve uzun süre bitkiler havasız kalırsa meydana gelen bu sararmalar ölümle sonuçlanır. Bu kış mevsiminde topraklarda çok yüksek rakımlı alanların bazıları dışında pek don olmadığından, don kuruluğu nedenli önemli bir zarar görülmemiştir. Don kuruluğu olduğunda topraktaki su donduğu için bitki tarafından alınamaz ve önce sararma, sonra kuruma oluşur. Donla ilgili olan diğer bir sararma, don kabarması adı verilen bir olay sonucu oluşur. Toprağın donma ve çözünmesi sırasında meydana gelen kabarma nedeniyle köklerin bir kısmının kopması ve/veya köklerin toprakla teması kesilip toprak içi boşluklarda kalan köklerin soğuk hava nedeniyle zarar görmesi hatta ölmesi sonucu bitkiler sararır ve kabarma hemen bastırılmazsa bitkiler ölür.
Tahıl bitkilerinde görülen sararmaların nedenleri arasında bulunan hastalıkların kış çıkışı en erken görülenleri arasında yer alan adi kök ve dip çürüklüğü hastalığı, köklerde ve kök boğazında meydana oluşur ve buradaki dokuları öldürerek, bitkinin su ve besin maddesi alımını azaltır veya tamamen engeller. Hastalanmış olan bitkilerde önce sararmalar başlar, sonra ölümler olur. Hastalık bir anda tarlanın her tarafında görülmez, farklı yerlerinde öbek öbek görülür.
Bitkiler sapa kalkma dönemine girdikleri dönemden itibaren göçerten, göz lekesi vb. hastalıklar da bu gibi yıllarda, özellikle fazla veya yanlış seçilmiş azotlu gübre uygulamaları yapılan yerlerde daha fazla olmak üzere görülebilmektedir. Hastalık saplarda berelenmiş gibi lekeler yapar. Bu lekeler içten bitkinin kökünden yaprağına su ve besin maddesi ileten dokuları parçalar, su ve besin maddesi alamayan bitkiler önce sararır sonra kuruyarak ölür. Bu hastalığa yakalanmış bitkiler de tarlanın değişik yerlerinde öbekler halinde bulunur. Çok yaygın olmamakla birlikte hem buğdayda hem arpada görülen arpa sarı cücelik virüs hastalığı yapraklarda sararma, kalınlaşma, dikleşme ve bitkilerde rozetleşme meydana getirir. Eskişehir'de özellikle Alpu'da rastlanan Topraktan Bulaşan Mozayik Virüsü hastalığında da yapraklarda mozayik şekilli sararmalar görülebilmektedir. Tarlada önce yer yer sararmalar görülür, sonra bu sararma tarlanın her tarafına yayılır. Kış çıkışında tarlalarda görülen sararmaların bir nedeni de Zabrus olup, bu yıl bir çok alanda yaygın görülmüştür. Yılın gidişi bu güne kadar pas (kınacık) hastalıklarına uygun gitmektedir, serin ve yağışlı havalar sürecek olursa buğdaylarımızda başta sarı pas olmak üzere diğer paslar ve yaprak leke hastalıkları zararı ile karşılaşılabilecektir.