Asli Kusur: Temel Kusur, Büyük Sorumluluk
"Asli kusur," kelime anlamı olarak "temel kusur" veya "esas kusur" demektir. Trafik kazalarında asli kusur, kazanın meydana gelmesinde en önemli etken olan, doğrudan ve belirleyici bir rol oynayan kusur olarak tanımlanır. Asli kusurlu olan taraf, genellikle kazanın meydana gelmesinden büyük oranda sorumludur ve bu durum, tazminat yükümlülüğü gibi hukuki sonuçları da beraberinde getirir. Asli kusur, bir sürücünün trafik kurallarını açıkça ihlal etmesi veya dikkatsiz ve tedbirsiz davranışları sonucu ortaya çıkar. Bu ihlal veya davranış, doğrudan kazaya neden olmalıdır.
Asli Kusur, Ağır Kusur Mudur?
"Ağır kusur" ve "asli kusur" kavramları, sıklıkla karıştırılan ancak aynı anlama gelmeyen terimlerdir. Asli kusur, kazanın temel nedenini oluşturan kusur iken, "ağır kusur," kusurun niteliğini ifade eder. Bir asli kusur, aynı zamanda ağır kusur da olabilir. Örneğin, alkollü araç kullanmak ve bu haldeyken kazaya sebebiyet vermek hem asli kusur hem de ağır kusur olarak değerlendirilir. Ancak, her asli kusur, otomatik olarak ağır kusur anlamına gelmez.
Ağır kusur, genellikle kasıtlı veya bilerek yapılan, büyük bir ihmal içeren kusurları ifade eder. Sigorta hukukunda, ağır kusur genellikle sigorta şirketinin tazminat ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırabilir veya azaltabilir. Bu nedenle, "ağır kusur" değerlendirmesi, hukuki sonuçları itibarıyla büyük önem taşır.
Asli ve Tali Kusurlar: Farklar ve Örnekler
Asli ve tali kusurlar arasındaki temel fark, kazanın meydana gelmesindeki etkileridir. Asli kusur, kazanın temel nedeni iken, tali kusur, kazanın oluşumuna katkıda bulunan ancak temel neden olmayan kusurlardır. Tali kusurlu taraf, kazanın meydana gelmesinde daha az oranda sorumludur.
Asli Kusur Örnekleri:
- Kırmızı Işıkta Geçmek: Trafik ışıklarının kırmızı yanmasına rağmen durmayıp geçmek, en tipik asli kusur örneklerindendir. Bu durumda, sürücü açıkça trafik kuralını ihlal etmekte ve kazaya davetiye çıkarmaktadır.
- Alkollü Araç Kullanmak: Alkolün etkisi altında araç kullanmak, sürücünün reflekslerini ve karar verme yeteneğini olumsuz etkiler. Bu durumda meydana gelen kazalarda, alkollü sürücü genellikle asli kusurlu bulunur.
- Aşırı Hız Yapmak: Hız sınırlarını aşmak, sürücünün aracı kontrol etme yeteneğini zorlaştırır ve kaza riskini artırır. Hız nedeniyle meydana gelen kazalarda, aşırı hız yapan sürücü asli kusurlu sayılır.
- Geçme Yasağına Uymamak: Trafik işaretleri veya yol çizgileriyle belirlenmiş geçme yasağı olan yerlerde, başka araçları geçmek de asli kusur olarak değerlendirilir. Özellikle görüş mesafesinin kısıtlı olduğu veya karşı yönden araç gelme ihtimalinin yüksek olduğu yerlerde yapılan hatalı sollama manevraları, ölümcül sonuçlara yol açabilir.
- Şerit İhlali Yapmak: Şerit değiştirirken gerekli dikkat ve özeni göstermemek, sinyal vermemek veya aniden şerit değiştirmek, kazaya sebebiyet verebilir. Bu tür durumlarda, şerit ihlali yapan sürücü asli kusurlu kabul edilir.
- Dönüşlerde Geçiş Hakkına Uymamak: Kavşaklarda dönüş yaparken, diğer araçlara geçiş hakkı vermemek asli kusurdur. Özellikle kontrolsüz kavşaklarda, geçiş hakkı kurallarına uymamak ciddi kazalara yol açabilir.
- Arka Arkaya Seyir Halinde Takip Mesafesini Korumamak: Önündeki aracı çok yakından takip etmek, ani fren durumunda kazaya neden olabilir. Bu durumda, takip mesafesini korumayan sürücü asli kusurlu bulunur.
- Yaya veya Okul Geçitlerinde Geçiş Hakkı Vermemek: Yaya veya okul geçitlerinde yayalara geçiş hakkı vermemek, hem yasal bir zorunluluktur hem de insani bir sorumluluktur. Bu tür ihlaller sonucu meydana gelen kazalarda, sürücü asli kusurlu sayılır.
- Araç Muayenesini Yaptırmamak: Aracın teknik muayenesini yaptırmamak ve bu nedenle aracın bir arızası sonucu kaza meydana gelmesi durumunda, sürücü asli kusurlu kabul edilebilir. Örneğin, fren sistemindeki bir arıza nedeniyle kaza olması halinde, muayenesiz araç kullanmak asli kusur olarak değerlendirilebilir.
Tali Kusur Örnekleri:
- Sinyal Vermeden Manevra Yapmak: Sinyal vermeden şerit değiştirmek veya dönüş yapmak, diğer sürücülerin hazırlıksız yakalanmasına neden olabilir. Ancak, bu durum tek başına kazaya neden olmamışsa, genellikle tali kusur olarak değerlendirilir.
- Hatalı Park Etmek: Trafik akışını engelleyecek veya görüş mesafesini kapatacak şekilde hatalı park etmek, kazaya katkıda bulunabilir. Ancak, kazanın temel nedeni hatalı park etme değilse, bu durum tali kusur olarak kabul edilir.
- Dikkatsiz Araç Kullanmak: Cep telefonuyla konuşmak, müzik dinlemek veya yemek yemek gibi dikkat dağıtıcı unsurlarla araç kullanmak, kazaya yol açabilir. Bu durum, kazanın diğer nedenleriyle birlikte değerlendirilir ve tali kusur olarak kabul edilebilir.
- Farları Yakmamak: Gece veya görüşün kısıtlı olduğu durumlarda farları yakmamak, diğer sürücülerin aracı fark etmesini zorlaştırabilir. Bu durum, tali kusur olarak değerlendirilebilir.
- Emniyet Kemeri Takmamak: Emniyet kemeri takmamak, kaza anında yaralanma riskini artırır. Ancak, kazanın meydana gelmesinde doğrudan bir etkisi olmadığı için, tali kusur olarak kabul edilir (ancak bu durum, tazminat miktarını etkileyebilir).
Trafik Asli ve Tali Kusur Maddeleri: Türk Hukukunda Kusur
Türk hukukunda, trafik kazalarındaki kusur oranlarının belirlenmesinde Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili yönetmelikler esas alınır. Kanun, sürücülerin uyması gereken kuralları ve bu kurallara aykırı davranışların sonuçlarını düzenler. Kusur oranları, genellikle bilirkişi raporları ile belirlenir. Bilirkişi, kazanın oluş şeklini, tarafların ifadelerini, olay yeri inceleme tutanaklarını ve diğer delilleri değerlendirerek kusur oranlarını tespit eder.
İlgili Kanun Maddeleri (Örnekler):
- Karayolları Trafik Kanunu Madde 47 (Alkol, Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Etkisi): Bu madde, alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi altında araç kullanmayı yasaklar ve bu durumda kaza meydana gelmesi halinde sürücünün kusurlu sayılacağını belirtir. (Genellikle Asli Kusur)
- Karayolları Trafik Kanunu Madde 51 (Hız Sınırları): Bu madde, hız sınırlarını belirler ve aşırı hız yapmanın tehlikeli olduğunu vurgular. Hız sınırını aşarak kazaya neden olan sürücü, kusurlu bulunur. (Genellikle Asli Kusur)
- Karayolları Trafik Kanunu Madde 57 (Kavşaklarda Geçiş Hakkı): Bu madde, kavşaklarda geçiş hakkı kurallarını düzenler. Kavşaklarda geçiş hakkına uymayan sürücü, kazaya sebebiyet verirse kusurlu sayılır. (Genellikle Asli Kusur)
- Karayolları Trafik Kanunu Madde 68 (Yaya Geçitleri): Bu madde, yaya geçitlerinde yayalara geçiş hakkı verilmesini zorunlu kılar. Yaya geçidinde yayaya çarpan sürücü, kusurlu bulunur. (Genellikle Asli Kusur)
Önemli Not: Kusur oranlarının belirlenmesi, her kazanın kendine özgü koşulları dikkate alınarak yapılır. Yukarıda belirtilen örnekler ve kanun maddeleri, genel bir fikir vermek amacıyla sunulmuştur.
