Nafaka Nedir?
Nafaka, boşanma veya ayrılık sonrasında maddi durumu daha kötü olan eşe ya da çocuğa geçimini sağlaması için mahkeme kararıyla bağlanan düzenli ödemedir. Nafakanın amacı, boşanmanın taraflar üzerinde yarattığı ekonomik eşitsizliği dengelemek ve özellikle çocuğun mağdur olmasını engellemektir.
Nafaka Türleri
Türk Medeni Kanunu'na göre dört farklı nafaka türü bulunmaktadır:
a) Tedbir Nafakası
Boşanma veya ayrılık davası devam ederken, eşlerden biri geçimini sağlamakta zorluk çekiyorsa, dava süresince geçici olarak ödenen nafakadır.
Örnek: Eşi tarafından terk edilen ve çalışmayan bir kadın, boşanma davası açarken mahkemeye başvurarak tedbir nafakası talep edebilir. Mahkeme, boşanma süreci tamamlanana kadar kadına belirli bir miktar nafaka bağlayabilir.
b) Yoksulluk Nafakası
Boşanma sonrası maddi olarak zor duruma düşen eşin, diğer eşten talep edebileceği nafaka türüdür. Ancak, yoksulluk nafakası alabilmek için nafaka isteyen tarafın, diğer tarafa göre daha kötü ekonomik durumda olması ve boşanmada ağır kusurlu olmaması gerekir.
Örnek: 15 yıllık evliliğin ardından boşanan ve çalışmayan bir kadın, eşi daha iyi ekonomik durumda olduğu için mahkemeden yoksulluk nafakası talep edebilir. Mahkeme, kadının iş bulana kadar veya süresiz olarak nafaka almasına karar verebilir.
c) İştirak Nafakası
Boşanma sonrası, çocuğun bakım ve eğitim masraflarını karşılamak amacıyla çocuğun velayetini almayan ebeveyn tarafından ödenen nafakadır.
Örnek: Boşanma sonrası çocuğun velayeti anneye verildiğinde, baba çocuğun okul, sağlık, barınma gibi masraflarına katkı sağlamak için mahkemenin belirlediği miktarda iştirak nafakası ödemek zorundadır.
d) Yardım Nafakası
Anne, baba, büyükanne, büyükbaba gibi yakın akrabaların, bakıma muhtaç olan diğer aile bireylerine ödemesi gereken nafaka türüdür.
Örnek: Maddi durumu kötü olan yaşlı bir anne, mahkemeye başvurarak ekonomik durumu iyi olan oğlundan yardım nafakası talep edebilir.
Nafaka Kimlere Verilir?
Nafaka, maddi sıkıntıya düşen tarafın mağdur olmaması için verilir. Şu kişiler nafaka alabilir:
Boşanma sonrası yoksulluğa düşecek olan eş
Boşanma sonrası bakıma muhtaç çocuklar
Anne veya baba ekonomik açıdan zor durumda ise çocuklarından yardım nafakası talep edebilir.
Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?
Nafaka miktarı belirlenirken mahkeme şu kriterleri göz önünde bulundurur:
Nafaka ödeyecek kişinin maddi durumu ve geliri
Nafaka alacak kişinin ekonomik durumu
Çocuk varsa, çocuğun ihtiyaçları (eğitim, sağlık, barınma vb.)
Boşanma sürecinde tarafların kusur oranı
Örnek: Mahkeme, aylık 50.000 TL geliri olan bir babanın çocuğu için 5.000 TL iştirak nafakası ödemesine karar verebilir. Ancak babanın geliri düşükse bu miktar daha az olabilir.
Nafaka Ödemesi Ne Kadar Sürer?
Yoksulluk nafakası süresiz olabilir ancak nafaka alan kişi yeniden evlenirse veya ekonomik durumu düzelirse kesilir. İştirak nafakası çocuk 18 yaşına geldiğinde sona erer, ancak çocuk eğitimine devam ediyorsa (üniversite gibi) nafaka süresi uzayabilir. Tedbir nafakası boşanma davası sona erene kadar devam eder. Yardım nafakası ihtiyacı olan kişi kendi geçimini sağlayabilecek hale gelene kadar ödenir.
Nafaka Ödenmezse Ne Olur?
Nafakasını ödemeyen kişi hakkında icra takibi başlatılabilir ve ödenmeyen nafaka miktarı maaşından kesilebilir. Ayrıca, nafaka borcunu ödemeyen kişi için hapis cezası bile söz konusu olabilir. Nafaka borcunu 3 ay boyunca ödemeyen bir kişi, alacaklı eşin şikâyeti üzerine mahkeme kararıyla 3 aya kadar tazyik hapsi ile cezalandırılabilir.
Nafaka Artırımı veya Azaltımı
Nafaka miktarının artırılması veya azaltılması için şu şartlar göz önünde bulundurulur:
Nafaka ödeyen kişinin gelirinin düşmesi veya artması
Nafaka alan kişinin ekonomik durumunun değişmesi
Çocuğun ihtiyaçlarının değişmesi (örneğin, özel okula gitmeye başlaması)
Örnek: Nafaka ödeyen kişinin işsiz kalması durumunda mahkemeye başvurarak nafakanın düşürülmesini talep edebilir.
Nafaka Davası Nasıl Açılır?
Nafaka talebinde bulunacak kişi, aile mahkemesine başvurmalıdır. Nafaka miktarının belirlenmesi veya artırılması/azaltılması için dilekçe verilmelidir.
Mahkeme, tarafların ekonomik durumunu inceleyerek karar verir. Örnek: Boşanma davası devam ederken geçim sıkıntısı çeken bir eş, tedbir nafakası almak için dilekçe vererek süreci başlatabilir.
Nafaka Hangi Durumlarda Kesilir?
Nafakanın kesilmesine neden olan durumlar şunlardır:
- Nafaka alan kişinin yeniden evlenmesi
- Nafaka alan kişinin ekonomik durumunun düzelmesi
- Nafaka ödeyen kişinin iflas etmesi veya ödeme gücünü kaybetmesi
- Çocuk için alınan iştirak nafakasında, çocuğun 18 yaşını doldurması veya ekonomik olarak bağımsız hale gelmesi
- Örnek: Yoksulluk nafakası alan bir kadın, yeni bir evlilik yaptığında nafakası otomatik olarak kesilir. Ancak imam nikâhı yapması halinde, eski eşi nafakanın kesilmesi için dava açabilir.
