Enflasyonla birlikte girdi maliyetlerinde yaşanan maliyetler zamları peş peşe tetiklerken Çaykur, 2023’ün ikinci yarısından itibaren çay fiyatlarına peş peşe zam yaptı.
Sadece Haziran-Ekim döneminde çay fiyatlarına yüzde 88 zam geldi. Günlük yaşantımızın vazgeçilmezlerinden olan çaya 2023 yılında yapılan zam yüzde 110’u geçti…
Bugün marketlerde 1 kg çay fiyatı 150 liranın üzerine çıktı…
Trabzon Ticaret Borsası verilerine göre Türkiye’de günde 245 milyon bardan çay içiliyor. Başka bir ifade ile ayda 735 milyon, yılda ise 8 milyar 820 milyon bardan çay tüketiliyor. Yani çok çok özel durumlar hariç Türkiye’de çay içmeyen kişi bulmak neredeyse imkânsız…
Peki günlük yaşantımızın vazgeçilmezlerinden olan çayın fiyat hareketlerindeki gelişim nasıl diye soracak olursanız, işte o zaman çayın tadı kaçıyor diyebiliriz…
Eskişehir’de kahvehanelerde satılan bir bardak çayın fiyatı 7 lira 50 kuruştan 10 TL’ye yükseldi…
* * *
- Arkadaş al paranı.
- Bu ne abi?
- Elinin körü çay parası!
- Bir 10 lira daha at. Çaya zam geldi.
-Zam mı? Gene zam mı geldi çaya? Zam geldi yine zam. Zama zam!
Bu diyaloglar yaklaşık 40 yıl önce çekilen ve başrolünde rahmetli Kemal Sunal'ın yer aldığı "Orta Direk Şaban" isimli filmden.
Diyalogların ardından oyuncu Şaban'ın başı dönüyor ve düşüp bayılıyor.
Bir başka oyuncu, zamlı çay parası isteyene "alıştıra alıştıra söyleseydin bari" diyor. 40 yıl önce çekilen komedi filminde dile getirilen diyalogların benzeri bugünlerde pek çok vatandaş tarafından tekrarlanıyor. Sebebi de artık "fırtına gibi esiyor, yağmur gibi yağıyor" yorumlarının yapılmasına neden olan zamlar…
Üstelik zam yapanlarda hiç "alıştıra alıştıra" açıklamıyor. Kurum, kuruluş ve şirketler maliyetlerindeki artışları gerekçe göstererek zam yaptıklarını duyuruyor…
* * *
Geçtiğimiz hafta arkadaşlarla bir kahvehanede çay içtik, sohbet ettik…
Bu kez hesabı ben ödedim…
Kişiydik 2’şer bardak çay içtik…
Bir bardak çay fiyatı 7,5 TL idi…
Bende garsona 60 TL verdim…
Bir paraya bir de bana baktı…
“Abi 20 TL daha vereceksin” dedi…
“Neden?” diye sordum…
“Çay’a zam geldi. Bir bardak artık 10 TL oldu…”
2024’de kahvehanelerde satılan çay fiyatlarına 2. Kez zam geldi…
Gerekçede artan kuru çay, şeker, asgari ücret, ısınma, aydınlanma giderlerinin artması…
* * *
Kafelerde ise fincanda çayın fiyatı ise 35 TL oldu.
Bir bardak çay içerek gazete okumak için kahvehanelere giden emekliler, bir bardak çayın fiyatının 10 liraya yükselmesiyle bu alışkanlıklarından vaz geçtiler…
GELENEK SONA ERDİ
Çaya gelen zam kahvelerde yıllardır süre gelen geleneği de bitirdi…
Geçmişte çayına oyun oynanırdı…
Oyun kimde kalmışsa hesabı onlar öderdi…
Oyun oynayanları izleyenlerin onlara da yancı denilirdi…
Artık kahvehanelerde oyun oynayanlar yanlarına seyir için oturan yancılara çay-kahve ısmarlama geleneği de bitmiş…
Çay-kahve, meşrubat fiyatlarına gelen peş peşe zamlar nedeniyle artık herkes içtiği çayın, kahvenin, meşrubatın parasını kendisi ödemeye başlamışlar…
Yani halk dili tabiriyle “Alman Usulü” dönemi başlamış…
'KAHVEHANELERDE TUVALETTEN PARA İSTEYECEĞİZ'
Kahvehane işleten arkadaşım ilginç bir şey söyledi. Önce espri yaptığını zannettim ve güldüm.
'Gülme gerçek söylüyorum. Çay, kahve satarak artık para kazanma devri bitti. Kirayı, personel, elektrik, su, vergilerin parasını çıktıktan sonra kalan miktar ortalama 300-400 TL. İnsanlar artık kahveye bile gelmeye korkuyor. Bu ekonomik durumdan dolayı çoğu esnafın müşterisi azaldı. Bir kahvehane, çay ocağı günde 300 bardak çay satıyorsa çaya-şekere gelen zamlar nedeniyle satışımız yarıya düştü. İnsanlar artık bir bardak çay parasının hesabını yapmaya başladı. Çoğu işyerlerinde artık çayı kendileri yapıp misafirlerine ikram etmeye başlanmış. Kahvehanelerde insanlar bir bardak çay içip gazete okuyordu. Tuvaletini kullanıyordu. Tuvalet parasına çay satıyorduk. Kahvehanelerde bile artık tuvaletlerden para isteyecek duruma düştü esnaf. Ismarlama devri bitti, kapandı. Eski kültürümüz kaybolmaya başladı. Onlar rafa kalktı artık.'
* * *
Kahvene işletmecisi 'tuvaleti bile artık paralı yapacağım' derken esnafın içine düştüğü durumun özetiydi bence.
Yarın kahvehanelerdeki tuvaletler bile paralı olursa şaşırmayın. Ekmeğini kaybetmemek ve ayakta kalabilmenin çarelerini arıyorlar.
* * *
