Çalışma Hayatında son günlerde en fazla konulan en fazla duyulan konulardan bir tanesi Kod 29! Peki nedir bu Kod 29? Çalışanlar açısından gerçekten sorunlu sıkıntılı bir durum mudur? Bir bakalım; Öncelikle Kod 29'u tanımlamakta fayda var; Ülkemizde uygulanan iş yasalarına göre işveren, iş akdini feshettiği işçiler için Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirim yapmak zorunda. Bunu yaparken işçiyi hangi gerekçe ile işten çıkardığını bir kod numarasıyla da işaretlemesi gerekiyor. İşte 29 numaralı kod da bu kodlardan biri.
29 kodu, 'İşveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedeni ile iş akdinin feshi' anlamına geliyor.
Bir işverenin, işçisini bu kod ile işten çıkarabilmesi için 4857 İş Kanunu'nun ilgili bendi kapsamındaki fiillerden birini işlemesi gerekiyor. Yani iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması. İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.!!! Daha ne olsun? İşçiye yüklenebilecek en ağır suçlamalar bu madde de.
Kod 29 ile işten çıkarılan çalışanlar; kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı haklarından faydalanamıyor.
Ayrıca işçi, işsizlik ödeneği de alamıyor.
Zira, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), ödenek için başvuru yapan işsiz kişinin işten ayrılış bildirgesindeki kod numarasına bakıyor ve burada Kod 29 varsa işsizlik maaşı ödemiyor. İçeriği nedeniyle kod ile işten çıkarılan bir kişi, yeni bir iş ararken de fazladan sorun yaşayabiliyor.
Kod 29 yasalara yeni girmiş bir uygulama değil. Zaten uygulanıyordu. Ancak pandemi döneminde bu kodun kullanımı ile işten atılan işçilerin sayısının yüzde 70 artmış vaziyette.
Peki ne olmalı? Ne yapmalı? Öncelikle pandemide işten çıkarma yasağı Kod-29'u da kapsayacak şekilde genişletilmelidir. Ücretsiz izin, kısa çalışma gibi uygulamalar son bulmalıdır. İşten atmalar tümüyle yasaklanmalı; 'ahlak', 'kötü niyet' vb. gerekçelerle keyfi işten çıkarmaların engellemesi için 4857 Sayılı İş Yasası'nda acilen gerekli değişiklikler yapılmalıdır. İşverenin iş akdini tek taraflı olarak feshetmek istediği her durumda seçimle belirlenmiş işçi üyelerin çoğunluğunu oluşturduğu 'İşyeri Disiplin Kurulu' onayı zorunlu olmalıdır. İşçilerin tazminat hakları her durumda güvence altına alınmalıdır.
Baştaki 'Çalışanlar açısından gerçekten sorunlu sıkıntılı bir durum mudur?' sorusuna dönecek olursak sanırım cevabını da vermiş olduk?!!