Orhan Aydın; (Dönemin ESO Yönetim Kurulu Üyesi)
'Siz yılda 1 milyon telefon satabilirsiniz. Ama telefonda ne konuştuğunuz önemli…
Yılda 5 milyon müzik seti satabilirsiniz. Ama ne dinlediğiniz önemli…
Yani gelişme deyince oraya da bak…
Ya da yılda 5 milyon araba üretip satabilirsiniz ama trafiği bilmiyorsunuz…
Onun için biz her genleşmeyi; kalkınma, gelişme olarak algılamazdık…'
***
Eskişehir Sanayi Odası'nın (ESO) Eskişehir Ticaret ve Sanayi Odası'ndan ayrılmasını ve ardından Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi (EOSB) hayalinin nasıl filizlendiğini,
BİR SANAYİLEŞME MUCİZESİ - KENDİNİ VAR ETMEK… adlı 2011 basımı ESO ve EOSB Başkanlığı'nın ortaklaşa hazırladıkları kitaptan alıntılar yaparak, dün anlatmıştık…
İsterseniz süreci anlatmaya bugün de devam edelim…
'Organize Sanayi Bölgesi, yeni bir kavramdır o zamanlar.
Ama kurdukları sanayileşme hayalleri böylesine bir yaklaşıma çok uygundu.
Ve geliştirdikleri bakış açılarıyla biçimlendirmekteydiler her gün bu hayallerini.
Ve tutkuyla istemekteydiler bunu gerçekleştirmeyi…'
Kitap, 1968 yılında ESO'yu kuran bir avuç sanayicinin, bugün 32 milyon metrekare üzerinde kurulu, 642 fabrika ve 45 bin kişinin çalıştığı EOSB kurma hayalini böyle ifade ediyor…
Rüştü Bozkurt; (Araştırmacı-yazar)
'Erişilebilirlik, ulaşılabilirlik ve kümelenme, komşuluk etkisi ile öğrenme felsefesinin, benim kulaklarımla duyduğum, hepsi konuşulmuştur, hepsi tartışılmıştır.
O tartışmalar yapıldığı için de aklı başında, düzgün ve halen daha, örnek olabilecek bir Organize Sanayi Bölgesi çıkmıştır ortaya…'
***
Hayaller, önce filizlenmiş sonra da biçimlenmiştir…
Şimdi sırada gerekli arsa yerini belirlemek ve bir şekilde ESO'ya tahsisini yaptırmak vardır…
Yılmaz Çakır; (Dönemin ESO Genel sekreteri)
'Arsa spekülasyonunu önlemek için değişik üç bölge seçtik şaşırtmak için. Bir tanesi Bursa Yolu üzerinde, Yumurtacı Murat'ın büyük arsalarının olduğu bölge. Bir tanesi Muttalip Çayırı'nda, bugünkü sivil havaalanının bulunduğu alanda, bir de şimdiki yerinde.
Kimse nerede kuracağımızı anlayamadı…'
Arsa tahsisi aşamasında sürekli engellerle karşılaşıyor oda…
Arsanın sahibi Milli Emlak, o dönemde askeriyeye devredilmiş ancak askeriye kullanmıyor… Milli Savunma Bakanlığı İnşaat Emlak Dairesi Başkanı olan general, 'askerin arazisini özel sektöre vermem' diyor başka bir şey demiyor…
ESO'nun bir OSB kurma fikri, çok değişik meslek mensuplarından, üniversite hocalarından destek buluyor…
Orhan Oğuz, Yılmaz Büyükerşen, Ankara'dan İlhan Tekeli, Avukat Turgut Kazan, Prof. Bilsay Kuruç, Prof. Tahsin Yücel, tiyatrocu Erol Günaydın…
Daha önce kurulan Bursa OSB geziliyor, inceleniyor. Bursa Sanayi Odası ile Bursa OSB yöneticilerine danışılıyor, görüşler alınıyor, destek isteniyor.
Yavuz Zeytinoğlu;
'OSB'nin kurulması için biçtikleri bütçe 25 milyon lira. Bizim koymamız gereken para ise 2 buçuk milyon lira. 1970'lerin başının 2 buçuk milyonu. Hepimizi toplasan 2 buçuk milyon etmeyiz…
Eskişehir Bankası'nın yönetim kurulu başkanlığını babam yapıyor. Cavit Oral Bey de genel müdür. Onları ikna ettik. Kefilsiz şartsız ESO'ya 2 buçuk milyon kredi verin diye. Onlardan o krediyi aldık…'
Milli Emlak Müdürü yakın bakmıyor arsanın devrine. Maliye Bakanı Mesut Erez'e ulaşılıyor, anlatılıyor. Bakan Milli Emlak Müdürüne izni verin, imzalayın diyor ama bir gelişme yaşanmıyor…
Bunun üzerine Bakan devir işlemini kendisi imzalıyor…
***
Derken,
Takvim yaprakları 12 Mart 1971'i gösteriyor…
Milli Savunma Bakanlığı İnşaat Emlak Daire Başkanlığı'ndan Eskişehir Valiliğine ve Tapu Sicil Dairesi'ne bir telgraf geliyor…
'Arsanın satışını durdurun…'
Ancak askerler tarafından engellenen satış işlemi, yine askeri bir hamleyle halloluyor…
Yılmaz Çakır; (Dönemin Oda Genel Sekreteri)
'Eskişehir Garnizon Komutanı İrfan Özaydınlı'ydı. ESO'ya sık sık gelirdi. Birçok konuda bizden fikir sorardı.
Cumhurbaşkanı ise önceki dönemin Genel Kurmay Başkanı Cevdet Sunay.
Garnizon Komutanı İrfan Özaydınlı konuyu Cumhurbaşkanı Sunay'a anlatıyor ve diyor ki,
'Eskişehir sanayicileri bu işi şehrin sanayileşmesi için kullanacaklar ve bu arazi de bizim işimize yaramaz, Paşam buna yardımcı olun…'
Cevdet Sunay Paşa'nın da müdahil olmasıyla sonunda arsa meselesini çözdük. Ama bir yıl kaybettik. 25 milyon liraya çıkacak OSB, bir yıl sonra tam bir misli arttı, 50 milyon liraya çıktı…'
***
Bir milyon metrekarelik arsanın tahsis işlemleri 1973 yılında başlıyor…
Yavuz Zeytinoğlu da, OSB Kuruluş Komitesinin başına geçiriliyor Sanayi Odası tarafından…
Altyapı çalışmaları için ihaleler yapılıyor ve hızla yapıma geçiliyor…
Yavuz Zeytinoğlu;
'Yavuz Onrat kardeşimize ihale etmişiz OSB'nin işlerini. Yalçın Onrat inşaatları yapıyor, yollarını yapıyor ama para yok…
Çok sıkıntı çekti o. Biz de çok sıkıntı çektik ama Eskişehir'deki herkes de bir parça destek oldu. Yalçın Onrat bizden para alamıyor, ama öbür taraftan da benzin parasını ödemiyor, benzin parasını alamayan bize soruyor, biz diyoruz ki, 'Vereceğiz parasını gelecek hafta, Bakanlıktan para gelecek…' yani yalan söylüyoruz.
İş uzuyor, kum, çakıl alacak bize telefon ediyor; biz kefil oluyoruz. Böyle bir imece usulüyle bu Eskişehir halkı, o organize sanayi bölgesinin altyapı işini bitirdi. Yalçın Onrat da her zaman olanca gücüyle bu işi kendi kaynaklarını da seferber ederek tamamladı.
Bakın altyapısına OSB'nin. Bugün onlarca yıl geçmiştir, yollarında herhangi bir çökme göremezsiniz. Her gün üzerinden kaç ton tır geçiyor. Neden? Çünkü biz bunu sorduk araştırdık. Kitabına göre yaptık. İbrahim Şenlikçi adında bir OSB müdürümüz vardı. Altyapı işinin ne olduğunu iyi bilirdi. İnanılmaz bir titizlikle yürüttü bütün işleri…'
İsmail Kanatlı;
'Odamız yönetim kurulu ve Meclis Üyelerinin dışında İsmet Angı, Seyfi Öztürk, Hayrettin Nakipoğlu, Ahmet Topaloğlu, Ferit Melen hepsi OSB için koşturan kişilerdi.
Ankara Sanayi Odası, OSB kurmaya bizden önce başladılar, ancak 1985'te bitirebildiler…
Bizden bir iki yıl sonra başlanan İzmir OSB ise 20 yıl sonra bitirebildi…'
Altyapı tesisleri 9 Kasım 1975 tarihinde hizmete girer. Dönemin valisi Münir Güney'dir…
***
Yarın; 'ARÇELİK' geliyor…