Tüneller, mühendislerin nirvanalarını sergilediği, şaşırtıcı özelliklere sahip mimari yapılardır. Çağımız metropollerinin sıkışan trafiğine, hızlı yaşamda zamandan tasarrufa, araç sayısına bağlı olarak artan karayolu ihtiyacına cevap verebilmesi açısından çok önemlidir.
Ülkemizde de İstanbul Boğazı'nın üstüne gerdanlık gibi takılan üç köprüden sonra, elbisenin altında kalan mücevher örneği iki tane tünel yapıldı: Marmaray ve Avrasya Tüneli…
Tünelin açılışından elbette hepimiz gurur duyduk. Gururumuz tüm hamaset bulaştırılan hizmetlerde olduğu gibi sorgulamamızı engellememeli.
Ancak bu kez Avrasya Tüneli'nin teknik, akit ve nakit kısmından ziyade, başbakanın Kastamonu Nasrullah Meydanı'ndan yayılan cümleleri konuşuldu. Üstelik de her türlü sosyal medya caps'iyle, geyiğiyle…
'Bugün dünyanın en derin tünelini açıyoruz. 106 buçuk metre, dile kolay!' demişti.
Marmaray Tüneli'nin açılışında düşülen hatalı kıyaslama, Avrasya Tüneli için de düşüldü.
Tünel gurur duyulacak bir mimari hizmetti ama dünyanın ne en uzun, ne de en derin tüneliydi!
***
Dünyada binlerce tünel yapılıyor; su altına da… Google amca, meraklısına bunların listesini hemen sunuyor.
Toplamı 53,9 km, su altında 22,3 km'lik Japonya'daki Seikan Tüneli örneğin. Deniz seviyesinden 240 m, deniz yatağından 100 m aşağıda.
Manş Denizi'nde Fransa ile İngiltere'yi bağlayan Channel Tüneli var. 50 km'lik tünelin 38 km'si su altında.
Norveç'in adalarıyla anakarayı birleştiren birçok tüneli var. Bomlafjord (7,8 km), North Cape (6,8 km), Eiksund (7,7 km) Tünelleri…
Raylı tüp tünelimiz Marmaray ile motorlu taşıtlar için yapılan Avrasya Tüneli de bu listede yerini aldı; yakın bir gelecekte Bering, Cebelitarık, Süveyş'te su altına tünel yapılmazsa 'iki kıtayı birleştirme' özellikleriyle dünyada tek örnek olmasıyla gurur kaynağımız olmaya devam edecektir.
***
Avrasya Tüneli:
14,6 km uzunluğu, 13,7 m genişliği var. 'En derin yeri 106 metre'.
Yaklaşık 4 milyar dolara mal oldu. Yap-işlet-devret modeliyle yapıldığından yapımcı firma, 25 yıl, 11 ay, 9 gün tüneli işletecek.
Günlük 68 bin 500, yıllık 25 milyon araç garantisi verilmiş. Bu sayıya ulaşılamazsa farkı devlet ödeyecek. Fazla olursa, fazla kazancın % 30'u kamuya aktarılacak, kalanı firmanın. Geçiş ücreti 16,5 Türk Lirası ve sürekli ücretli…
Eiksund Tüneli:
7,8 km uzunluğu, 10 m eni var. 'En derin yeri 287 metre' ve 'dünyanın en derin tüneli'.
Yap-işlet-devret modeliyle yapılmış, yaklaşık 91 milyon dolara mal olmuş. 2008'de bitmiş, günlük 2200 araç garantisiyle, 6 yıllığına yapımcı firmaya işletme hakkı verilmiş. 6 yılın sonunda devlete devredilmiş ve şu anda geçiş ücretsiz.
Bunları öğrenip kıyasladığımızda, ufkumuz iki katına çıkıyor ve yüksekte düşünemez oluyoruz herhalde!
Maliyet 44 kat, garanti taşıt 24 kat, işletme süresi 4,5 kat fazla olduğuna göre; Norveç'teki işçilik ücretlerini de düşünürsek…
Laflama ve sorgulama hakkımız olmalı, değil mi?
***
'Dünya bizi kıskanıyor' repliği dillere pelesenk oldu ya! Biri, 'Sen de iktidarın hizmetlerini kıskanıyorsun' diyebilir.
Yatırım çok güzel, gururumuzu defalarca dillendirdik.
Güzel güzeldir! Doğru doğrudur! Ancak her güzel, doğru olmayabilir.
Şöyle denebilirdi: 'Dünya bizi takdir ediyor.'
O zaman, her söze şartlanmışçasına patlayan alkışların arasında, bilinçli alkışların sesini de duyardınız.
***
Bir boğaza tünel yapılması için ihale açılır. İhaleye giren Japon, Fransız ve Türk şirketleri aynı fiyatı verir. Sonuç görüşmelere kalır. Görüşme başlar:
Japonlar:
'Biz iki yakadan başlarız, ortada en fazla bir metre hata ile buluşuruz, o da hemen düzeltilir, önemli bir şey değil,' derler.
Fransızlar:
'Biz de iki yakadan başlarız ortada en fazla on santim hata ile buluşuruz, nerdeyse kusursuz olur,' derler.
Sıra Türk firmaya gelir:
'Valla biz de iki yakadan başlarız, fakat ortada buluşur muyuz o bilinmez; buluşursak bir tane, buluşamazsak iki tane tüneliniz olur.'