Türkiye’nin kentleşme dinamikleri her zaman dikkat çekici ve tartışmalı olmuştur.

Bu bağlamda Eskişehir, mimari ve kentsel gelişim açısından çoğu zaman örnek gösterilen şehirlerden biri haline gelmiştir. Ancak, son yıllarda Eskişehir'deki imar durumuna dair kamuoyu söylemleri ile eldeki gerçekler arasında bir uyumsuzluk gözlemlenmekte.

Genel kanıya göre, Eskişehir’de yeni imar alanlarının açılması gerekliliği sıkça vurgulanıyor. Bu söylemin dayanak noktası, kentsel büyümenin hız kazanması gerekliliği. Ancak, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yapı ruhsatı verileri incelendiğinde, bu görüşün pek de haklı olmadığı ortaya çıkıyor.

2014’ten bu yana Eskişehir ve Türkiye genelinde imar ruhsatları açısından farklı dalgalanmalar yaşandı. Örneğin, 2014 yılında Eskişehir’deki bina sayısında %33,3 oranında bir artış yaşanırken, 2015 ve 2016 yıllarında bu oran keskin düşüşler gösterdi. 2018 ve 2019 yılları ise Eskişehir için adeta bir duraklama dönemi olarak kaydedildi; %37,2 ve %46,2 gibi ciddi düşüşler yaşandı. Türkiye genelinde de bu yıllar benzer eğilimlerle geçti.

Ancak, 2020 yılı ilginç bir şekilde toparlanmalara sahne oldu. Eskişehir’deki yapı ruhsatı verileri %83,3 artış gösterdi; bu, Türkiye ortalamasının (%72,6) da üzerinde bir toparlanmaya işaret ediyordu. 2021 yılında artış hızı azalmış, fakat yine de pozitif seyretmeye devam etmiştir.

Eskişehir’de imar ruhsatlarına baktığımızda, genel kanının aksine yeni alan açılmasının belki de gereksiz olabileceği düşünülmelidir. Zira, 2022 yılında ruhsatlardaki %24’lük düşüş, yeni arzın her zaman talep ile eşleşmediğine işaret etmektedir. Tüketim eğilimleri ve mevcut yapı stoğu üzerinden bir değerlendirme yapılması elzemdir.

Bu verilere dayanarak, Eskişehir’de kentsel gelişimi sürdürülebilir kılmak adına yeni imar alanları açmaktansa, mevcut alanların daha verimli bir şekilde kullanılması üzerine politika geliştirilmesi gerektiğini savunuyorum. Unutulmamalıdır ki, bazen gelişim daha fazla betonla değil, var olanın etkin ve sürdürülebilir biçimde değerlendirilmesiyle sağlanır.

Eskişehir'de yapı ruhsatı verilerine baktığımızda, kentin büyüme stratejilerinde yeni alan açılmasının gerekliliği tartışmalı hale geliyor. 2022 yılında yaşanan %24'lük ruhsat düşüşü, piyasadaki mevcut yapı stoğu ile geleceğe yönelik arz ve talep dengesinin tam olarak örtüşmediğini gösteriyor. Bu durum, sadece Eskişehir’e özgü bir mesele değil; Türkiye genelinde de benzer eğilimlerin gözlemlendiğini söylemek mümkün.

Son yıllarda Türkiye genelinde yapı ruhsatları ve yapı kullanma izin belgeleri arasında belirgin dalgalanmalar gözlemlendi. 2018 ve 2019 yılları, Türkiye genelinde de Eskişehir gibi, ciddi düşüşlerin yaşandığı yıllar oldu. Bu, ekonomik belirsizliklerin ve piyasa koşullarının bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Ancak, 2020 ve 2021 dönemleri güçlü toparlanmaların yaşandığı yıllar olsa da, bu toparlanmalar her zaman istikrarlı bir büyüme trendinin işareti değildir.

Özetle, Eskişehir ve Türkiye genelinde, yeni alanlar açmak yerine, mevcut yapı stoğunun etkin kullanımına yönelik politikaların geliştirilmesi, ekonomik, çevresel ve sosyal açıdan daha olumlu sonuçlar doğuracaktır. Gelecek için daha sürdürülebilir şehirler yaratma hedefi doğrultusunda, stratejik ve bütüncül planlamalar yapılması elzemdir.

Şehrimizin geleceğini tasarlarken, sadece bugünün değil, yarının ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak kararlar alalım.

Yapı ruhsatına göre bina sayısı

Dönem

Eskişehir Yapı ruhsatına göre bina sayısı

Eskişehir Değişim oranı %

2014

3.083

33,3

2015

2.410

-21,8

2016

2.647

9,8

2017

3.029

14,4

2018

1.902

-37,2

2019

1.024

-46,2

2020

1.877

83,3

2021

2.565

36,7

2022

1.949

-24,0

2023

2.256

15,8

Yapı ruhsatına göre daire sayısı Eskişehir ve Türkiye Değişim Hızı karşılaştırma Grafiği

Dönem

Eskişehir Değişim hızı %

Türkiye Değişim Hızı %

2014

6,9

22,9

2015

-24,9

-13,0

2016

2,5

12,2

2017

19,9

39,6

2018

-42,0

-52,4

2019

-50,8

-52,2

2020

65,7

73,6

2021

41,3

30,9

2022

-26,8

-3,5

2023

18,9

22,6